Deklinacja III.
Deklinacja III nasuwa pewne trudności, ponieważ obejmuje wielką grupę rzeczowników, o różnych tematach i różnych końcówkach w nom. sing., a ponadto dzieli się na trzy grupy deklinacyjne, które kolejno omówimy. Ogólnie biorąc pamiętać należy, że do III deklinacji należą rzeczowniki wszystkich trzech rodzajów. Temat ich jest zakończony albo na spółgłoskę, albo na samogłoskę -i, a w dwóch wypadkach na samogłoskę -u. Nominativus ma różne zakończenia: albo występuje jako czysty temat, np. senator, senatoris, albo ulega pewnym zmianom, np. lex, legis - ustawa; miles, militis - żołnierz. Końcówka gen. sing. dla wszystkich rzeczowników jest -is.

Grupa spółgłoskowa - odmieniają się w niej rzeczowniki nierównozgłoskowe z jedną spółgłoską przed końcówką gen. sing. - is, np. conditor. conditoris, oraz kilka rzeczowników równozgłoskowych: pater, patris; mater, matris, frater, fratris; iuvenis, iuvenis; canis, canis; vates, vatis. Jako przykład podaję odmianę rzeczowników senator, senatoris - senator (rodzaj męski); lex, legis - ustawa, prawo (rodzaj żeński); carmen, carminis - pieśń (rodzaj nijaki); w liczbie pojedynczej i mnogiej:

Grupa samogłoskowa - według niej odmieniają się rzeczowniki zakończone w nom. sing. na -e, -al, -ar. Są to rzeczowniki rodzaju nijakiego.
Jako przykład podaję odmianę rzeczowników exemplar, exemplaris - wzór; animal, animalis - zwierzę; mare, maris - morze; w liczbie pojedynczej i mnogiej:

Grupa mieszana. Należy przyjrzeć się odmianie, a będzie jasne dlaczego tę grupę nazwano "mieszaną". W abl. sing. końcówką jest -e (jak w grupie spółgłoskowej), natomiast w gen. plur. widzimy końcówkę -ium (jak w grupie samogłoskowej). Wszystkie rzeczowniki odmieniające się według wzoru deklinacji mieszanej są rodzaju żeńskiego, są jednak wyjątki. Ażeby zrozumieć zasadę, które rzeczowniki odmieniają się według wzoru grupy mieszanej, należy zapamiętać, że rzeczowniki mogą być równozgłoskowe (w nom. sing. i gen. sing. mają tę samą liczbę sylab) np. ci-vis, ci-vis - obywatel, nu-bes, nu-bis - chmura; oraz nierównozgłoskowe (w gen. sing. mają większą liczbę sylab niż w nom. sing.) np. ars, art-is - sztuka. Otóż według wzoru deklinacji mieszanej odmieniają się rzeczowniki równozgłoskowe, które w nom. sing. mają końcówkę -is lub -es, oraz rzeczowniki nierównozgłoskowe, które przed końcówką gen. -is mają dwie lub więcej spółgłosek. Jako przykład podaję odmianę rzeczowników navis, navis - okręt; ars, artis - sztuka; ; w liczbie pojedynczej i mnogiej:

<< poprzedni następny >>