Supinum

W podstawowych wiadmościach o częściach mowy była mowa o formie zwanej supinum, która nie ma odpowiednika w języku polskim. Jest to formacja rzeczownikowa, występująca tylko w dwóch przypadkach: w akuzatiwie (tę formę można by nazwać "celownikiem odsłownym") i ablatiwie. Końcówki w tych dwóch przypadkach są według deklinacji IV: w acc. -um, w abl. -u.

Accusativus supinum używa się po czasownikach oznaczających ruch, jak: venio auditum - przychodzę, aby posłuchać; misit legatos dictum - wysłał posłów, aby powiedzieli; mater Euripidis tragoediam me spectatum duxit - matka zabrała mnie, ażebym zobaczył(a) tragedię Eurypidesa (w celu zobaczenia).

Ablativus supinum używa się w połączeniu z przymiotnikiem lub przysłówkiem, ażeby bliżej okeślić ich funkcję, np. turpe - brzydki, nieprzyjemny (ale pod jakim względem?) turpe dictu - nieprzyjemne, przykre do powiedzenia; turpe auditu - przykre do słuchania.

Kon.IIIIIIIV
acc.ornatum
ażeby ozdobić
deletum
ażeby zniszczyć
missum
ażeby wysłać
finitum
ażeby skończyć
abl.ornatu
do zdobienia
deletu
do znisz-
czenia
missu
do wysłania
finitu
do skoń-
czenia

Supinum jest ważne jako forma podstawowa do tworzenia form czasowników w stronie biernej w czasach: perfectum, plusquamperfectum i futurum exactum (II). Od supinum bowiem tworzy się imiesłów czasu przeszłego strony biernej ("ozdobiony", "napisany") - participium perfecti passivi - który jest częścią składową wymienionych powyżej czasów. Participium perfecti passivi tworzy się od supinum przez zmianę końcówki -um na końcówki rodzajowe -us, -a, -um.

Supinum:Participium perfecti passivi:
ornatum:ornatus, ornata, ornatum - ozdobiony
laudatum:laudatus, laudata, laudatum - pochwalony
deletum:deletus, deleta, deletum - zniszczony
monitum:monitus, monita, monitum - upomniany
missum:missus, missa, missum - wysłany
ductum:ductus, ducta, ductum - zaprowadzony
scriptum:scriptus, scripta, scriptum - napisany
auditum:auditus, audita, auditum - usłyszany
finitum:finitus, finita, finitum - skończony

Znamy już cztery formy podstawowe czasoników, należy więc wypisać i zapamiętać je według wzoru:

Kon.Praes.Inf.Perf.Supinum
I.orno
do
ornare
dare
ornavi
dedi
ornatum
datum
II.deleo
moneo
delere
monere
delevi
monui
deletum
monitum
III.lego
scribo
legere
scribere
legi
scripsi
lectum
scriptum
IV.audio
venio
audire
venire
audivi
veni
auditum
ventum

Ważne jest opanowanie form podstawowych, gdyż temat prefectum często jest inny niż temat praesens, zachodzą też różne zmiany, więc, o ile nie opanuje się pamięciowo form podstawowych, będą trudności ze znalezieniem słówka w słowniku.

Za Lidią Winniczuk "Lingua Latina".