W języku łacińskim są cztery koniugacje. Przynależność czasownika do koniugacji rozpoznajemy po samogłosce przed końcówką bezokolicznika, którą jest we wszystkich koniugacjach -re; po jej odrzuceniu pozostaje temat czasownika.
I. Genus activum - strona czynna.
Koniugacja I. Temat -a
Koniugacja pierwsza obejmuje czasowniki, których temat kończy się samogłoską -a, np. voca-re - wołać, roga-re - pytać, da-re - dawać, propera-re - iść, śpieszyć.
Jako przykład podaję odmianę czasownika vocare - wołać.
Infinitivus praesentis activi
- bezokolicznik czasu teraźniejszego strony czynnej: |
|
vocare - wołać |
Indicativus praesentis activi
- tryb orzekający czasu teraźniejszego strony czynnej: |
| os. | Singularis | Pluralis |
|---|
| 1. | voco - wołam | vocamus - wołamy |
| 2. | vocas - wołasz | vocatis - wołacie |
| 3. | vocat- woła | vocant - wołają | |
Imperativus praesentis activi
- tryb rozkazujący czasu teraźniejszego strony czynnej: |
| voca! - zawołaj! wołaj! | vocate! - zawołajcie! wołajcie! |
|
Koniugacja II. Temat -e
Koniugacja druga obejmuje czasowniki, których temat kończy się samogłoską -e, np. time-re - bać się, ride-re - śmiać się, vide-re - widzieć, patrzeć.
Jako przykład podaję odmianę czasownika videre - widzieć.
Infinitivus praesentis activi
- bezokolicznik czasu teraźniejszego strony czynnej: |
|
videre - widzieć |
Indicativus praesentis activi
- tryb orzekający czasu teraźniejszego strony czynnej: |
| os. | Singularis | Pluralis |
|---|
| 1. | video - widzę | videmus - widzimy |
| 2. | vides - widzisz | videtis - widzicie |
| 3. | videt- widzi | vident - widzą | |
Imperativus praesentis activi
- tryb rozkazujący czasu teraźniejszego strony czynnej: |
| vide! - patrz! zobacz! | videte! - patrzcie! zobaczcie! |
|
Koniugacja III. Temat zakończony na spółgłoskę.
Koniugacja trzecia obejmuje czasowniki, których temat kończy się spółgłoską, a więc dla połączenia tematu spółgłoskowego z końcówkami osobowymi musi występować samogłoska łącząca, zw. spójką. Spójka ta jest samogłoską krótką, a więc akcent w bezokoliczniku czasowników koniugacji III pada na trzecią sylebę od końca; łatwo dzięki temu odróżnić czasowniki koniugacji II z długim -e od czasowników III koniugacji. Dodatkową pomocę jest uczenie się tych czasowników nie tylko jako bezokoliczników, ale również 1 os. liczby pojedynczej, gdyż tutaj następuje zdecydowana różnica. np. videre, video - patrzeć (koniugacja II) i scribere, scribo - pisać (koniugacja III).
Jako przykład podaję odmianę czasownika scribere - pisać.
Infinitivus praesentis activi
- bezokolicznik czasu teraźniejszego strony czynnej: |
|
scribere - pisać |
Indicativus praesentis activi
- tryb orzekający czasu teraźniejszego strony czynnej: |
| os. | Singularis | Pluralis |
|---|
| 1. | scribo - piszę | scrib-i-mus - piszemy |
| 2. | scrib-i-s - piszesz | scrib-i-tis - piszecie |
| 3. | scrib-i-t- pisze | scrib-u-nt - piszą | |
Imperativus praesentis activi
- tryb rozkazujący czasu teraźniejszego strony czynnej: |
| scribe! - pisz! | scribite! - piszcie |
|
Isnieją również czasowniki koniugacji III, których temat jest rozszerzony o samogłoskę -i. Np. iacio, iacere - rzucać, capio, capere - chwytać, facio, facere - robić.
Infinitivus praesentis activi
- bezokolicznik czasu teraźniejszego strony czynnej: |
|
capere - chwytać |
Indicativus praesentis activi
- tryb orzekający czasu teraźniejszego strony czynnej: |
| os. | Singularis | Pluralis |
|---|
| 1. | cap-i-o -chwytam | cap-i-mus - chwytamy |
| 2. | cap-i-s - chwytasz | cap-i-tis - chwytacie |
| 3. | cap-i-t- chwyta | cap-i-u-nt - chwytają | |
Imperativus praesentis activi
- tryb rozkazujący czasu teraźniejszego strony czynnej: |
| cape! - chwytaj! | capite! - chwytajcie |
|
U w a g a. W pozostałych czasach czasowniki koniugacji III o rozszerzonym temacie o -i zachowują tę końcówkę (do niej dodajemy końcówki charakterystyczne dla danego czasu).
Następny >>
|