Przymiotniki w języku łacińskim można, tak jak w innych językach, stopniować (np. piękny, piękniejszy, najpiękniejszy).
Są trzy stopnie:
Comparativus (stopień wyższy) tworzy się dla wszystkich przymiotników (niezależnie od tego, według której deklinacji
odmienia się dany przymiotnik, czy też - ile ma zakończeń) przez dodanie formatu -ior dla rodzaju męskiego i żeńskiego,
a -ius dla rodzaju nijakiego zamiast końcówki gen. sing. w stopniu równym.
Przymiotniki w stopniu wyższym odmieniają się według deklinacji trzeciej spółgłoskowej.
| nom. | gen. | Comparativus |
| clarus | clar-i | clar-ior, clar-ior, clar-ius |
| miser | miser-i | miser-ior, miser-ior, miser-ius |
| vilis | vill-is | vil-ior, vil-ior, vil-ius |
| celeber | celebr-is | celebr-ior, celebr-ior, celebr-ius |
| sapiens | sapient-is | sapient-ior, sapient-ior, sapient-ius |
Superlativus (stopień najwyższy) może mieć kilka zakończeń, najczęściej jednak występuje przerostek:- issimus, - issima, - issimum zamiast końcówek gen. sing.
Przymiotniki zakończone na - er, -a, -um (II deklinacja) oraz na - er, - is, -e (III deklinacja) mają w superlatiwie zakończenie - rimus, -rima, - rimum dodane do nom. sing.
| nom. | gen. | Superlativus |
| clarus | clar-i | clar-issimus, clar-issima, clar-issimum |
| miser | miser-i | miser-rimus, miser-rima, miser-rimum |
| beatus | beat-i | beat-issimus, beat-issima, beat-issimum |
| celeber | celebr-is | celeber-rimus, celeber-rima, celeber-rimum |
| sapiens | sapient-is | sapient-issimus, sapient-issima, sapient-issimum |
Dwa szczególne przypadki zastosowania stopnia wyższego i najwyższego w łacinie
1. Vilius est argentum auro = argentum est vilius auro = srebro jest mniej warte od złota (niż złoto).
Nullus locus est domestica sede iucundior = żadne miejsce nie jest milsze od domu (niż dom).
Candidior nive - bielszy od śniegu (niż śnieg).
Powyższe przykłady pokazują, że po stopniu wyższym przymiotnika rzeczownik, z którym się coś porównuje, stoi w ablatiwie bez przyimka; można powiedzieć także argentum vilius quam aurum, lecz częściej występuje sam ablativus. Jest to tzw. ablativus comparationis (porównania).
2. Homerus poetarum celeberrimus = Homer najsławniejszy spośród poetów.
Varsovia urbs omnium pulcherrima = Warszawa, miasto najpiękniejsze ze wszystkich (miast).
Przykłady te pokazują, iż po przymiotniku w stopniu najwyższym rzeczownik oznaczający całość, o której mówimy (wszyscy poeci, wszystkie miasta) stoi w genetiwie bez przyimka; tłumacząc na język polski dodajemy: "spośród", "z". Jest to tak zwany genetivus partitivus (pars, partis - część), gdyż mówimy o części całości, która jest wyrażona w genetiwie.
Za Lidią Winniczuk "Lingua Latina".
|