W języku polskim jest imiesłów czasu teraźniejszego odmienny: "czytający, -a, -e", oraz nieodmienny: "czytając". Język łaciński ma tylko imiesłów - participium - odmienny, który tak, jak przymiotnik, musi zgadzać się z rzeczownikiem w przypadku, liczbie i rodzaju.
Participium praesentis activi - imiesłów czasu teraźniejszego strony czynnej tworzy się przez dodanie do tematu czasownika formantu -ns, który w koniugacji III i IV łączy się ze spójką -e. Odmienia się participium praesentis według deklinacji III przymiotnikowej.
Koniugacja
| I | II | III | IV |
|---|
| spectare | monere | mitt-e-re;
cap-e-re | audire |
Participium
| I | II | III | IV |
|---|
| spectans | monens | mitt-e-ns;
cap-i-e-ns | audi-e-ns |
Wzór odmiany
a) singularis
| m. | f. | n. |
|---|
| N. | spectans
patrzący
patrząc | spectans
patrząca
patrząc | spectans
patrzące
patrząc |
| G. | spectantis | spectantis | spectantis |
| D. | spectanti | spectanti | spectanti |
| Acc. | spectantem | spectantem | spectans |
| Abl. | spectanti
lub: spectante | spectanti
lub: spectante | spectanti
lub: spectante |
| Voc. | spectans | spectans | spectans |
b) pluralis
| m. | f. | n. |
|---|
| N. | spectantes | spectantes | spectantia |
| G. | spectantium | spectantium | spectantium |
| D. | spectantibus | spectantibus | spectantibus |
| Acc. | spectantes | spectantes | spectantia |
| Abl. | spectantibus | spectantibus | spectantibus |
| Voc. | spectantes | spectantes | spectantia |
Należy zwrócić uwagę na abl. sing., w którym podano dwie formy: spectanti obok spectante; pierwsza forma występuje, jeżeli participium ma charakter przymiotnikowy (de puero audienti - o chłopcu słuchającym), końcówka druga występuje, jeżeli participium ma charakter rzeczownikowy (np. audiens - "słuchający" znaczy to samo, co auditor - "słuchacz"), bądź jeżeli pełni ono funkcję orzeczenia:
discipulo audiente - podczas gdy uczeń słuchał
autumno ineunte - kiedy nadchodziła jesień (z nadejściem jesieni).
Za Lidią Winniczuk "Lingua Latina".
|